Categorie: christelijk geloof

 Ik lig op de vloer en wacht af wat er gaat volgen. Hoog boven mij zie ik het sierlijk met rozetten gestucte plafond van de kamer waarin ik me bevind. Het is de eerste etage van een prachtig pand in een statige buurt in mijn woonplaats. Eenmaal binnen, op 1 hoog is alles een beetje groezelig en slecht onderhouden. In een kamertje waarin twee bedden staan heb ik me samen met andere dames omgekleed. Op de bedden liggen stapels dekbedden en kussens met Ikea overtrekken. Waar zouden ze die voor gebruiken? Daaronder kun je liggen bij het ontspannen – om warm te blijven.

 Ik ben op mijn proefles yoga. Ik wil iets met bewegen maar niet te zwaar en te wild. Yoga werd in mijn omgeving aangeprezen als een goeie mogelijkheid, dus ik ben met een kennis mee.

 Ik stel me voor aan de leraar. Een kleine man met grijze baard in een gebroken witte fleece trui en een broek in dezelfde kleur. Hij ligt op een soort matras met deken erover zijn ledenadministratie bij te houden. Links en rechts zijn er 2 kamers met matjes. Vandaag zijn er slechts twee andere dames. Vaste bezoekers. 60+.

 Ik vlei me als een jonge blom (60-) neer op mijn matje. We beginnen. Langzaam vandaag, om op te warmen na de vakantie. Ik kan prima meekomen. Bolle buik, diep ademen, en uitblazen. Flanken uit elkaar, en uitblazen. Voelt wel goed dat rustige en regelmatige ademhalen. Ik voel mijn bloed naar alle vergelegen adertjes en bloedvaten stromen.   

 Behalve naar mijn voeten. Die zijn ijskoud. Onder het raam waar ik lig is het niet aangenaam. Tegen de tocht zijn er al rollen gordijn tegen de houten sponningen aangelegd, maar nog voel ik de wind langs me heen stromen. Er is geen verwarming. Ik begin naar de Ikea dekbedden te verlangen.

 Na de ademhaling komen de andere oefeningen. Maar het ademen moet wel bewust blijven gebeuren. Met gesloten ogen. En de leraar gaat nu ook praten. Ik moet via mijn slokdarm naar mijn buik, de diepte in, waar ook mijn hart zit, ja mijn ziel en daar in die buik voelen we de bron van ons leven borrelen.

 Er borrelt wel iets maar of dat nu de bron van het leven is? Na een half uurtje krijgen we een rustpauze. Ademhalen, ontspannen, ogen sluiten en de bovenmeester gaat nu een verhaaltje voorlezen. Het gaat over Mozes die op weg is, die eigenwijs is maar alles heeft een doel. Een wat vaag verhaal. Poging om het christelijk geloof de yogales binnen te smokkelen?

 Ik heb wel zin in activiteit. We gaan er weer een poosje tegenaan. Best lekker maar het gaat allemaal wel wat lijzig naar mijn smaak. En het is zo stil! Een muziekje of zo zou het leuker maken, liever dan de wazige verhalen van de yogaleraar.

 Aan het eind mogen we helemaal ontspannen. Dat is meestal een heerlijk moment, maar dan moet je wel bezweet en lekker moe zijn. Ik ben inmiddels versteend en mijn voeten zijn ijsklompjes. Ik lig dus niet zo relaxed. Tot overmaat van ramp gaat de leraar ook nog een verhaaltje vertellen. Het kriebelt onweerstaanbaar van binnen. Als het verhaal eindelijk klaar is mogen we nog even muziek luisteren. De Goldberg variations. Pianissimo. Ik word er nog  onrustiger van. Toch maar Zumba?

Er is een heuse lobby gaande volgens mij op radio en TV. Ik zag de afgelopen weken al drie documentaires over bejaarden die klaar waren met het leven en met of zonder steun van familie en vrienden een einde aan hun leven maakten. In de afgelopen week is door het Openbaar Ministerie aangifte gedaan tegen een oudere journalist die op TV vertelde zijn vriend door verstikking om het leven te hebben gebracht (de vriend leed aan aids, nog voor er goede medicijnen beschikbaar waren). Het was een daad op verzoek en uit liefde verricht. Een zoon stond zijn bejaarde moeder bij die 60 (!!) pillen gespaard had en verzameld en daarmee een einde aan haar leven maakte. En de derde documentaire had ook een bejaarde vrouw tot onderwerp die, zonder steun van anderen, haar leven ging beeindigen.

Wat me bij de twee bejaarde vrouwen opviel was hun grote helderheid op hoog bejaarde leeftijd. Ze waren zeer betrokken bij het leven, intelligente en belezen mensen. Ze hadden kinderen en familie die zeer aan hen gehecht waren en ze woonden nog zelfstandig. Met moeite, dat wel. een van de vrouwen had steun nodig bij het lopen maar weigerde consequent om met een rollator te lopen. Dat was onbespreekbaar.
Er was dus geen sprake van eenzaamheid, verwaarlozing, ernstige pijn, ernstig psychisch lijden. Maar een sterke overtuiging dat het zo mooi genoeg was. "Ik hoop de geboorte van dit kind niet meer mee te maken," zei een van de dames tegen haar zwangere kleindochter.

Ik kan begrip opbrengen voor het gevoel dat het leven soms wel erg lang kan duren. Ook bij ziekte denk je soms waarom moet dat lijden maar voortduren? Wat is de zin daar nu van. Mijn moeders jaren van dementie waren zwaar en pijnlijk, voor haar en voor ons als familie. Toen ze een ernstige ontsteking had waaraan ze zou sterven zonder antibiotica leek de zachte drang van de medici ook te zijn: laat haar maar gaan, ’t is goed geweest, toch? Terwijl wij als kinderen nog een hele sterke tegengestelde reactie hadden: Als het tijd is om te sterven gaan we niet nodeloos rekken, maar simpele antibiotica, als die nog werken en haar weer genezen kunnen, laten we dat in elk geval proberen. Dat was een bijna instinctmatige reactie, niet een weloverwogen principiele, volgens mij. Je moeder hou je in leven, zo lang het kan! Je houdt van haar en zelfs ondanks de dementie waren er goeie momenten waarop je kon lachen met elkaar, waarop ze lekker kon eten of trots was op een nieuwe rok. De zorg voor haar voegde ook een dimensie aan mijn leven toe.

Waren we toen zelfzuchtig? Ik weet het niet. Maar wanneer ik de bejaarde dames hoor bekruipt me het gevoel dat zij dat wel zijn. Ze hebben geliefden die er veel moeite mee hebben dat moeder,oma niet verder wil. Zijn wij dan niet belangrijk voor je? Je kunt je afvragen natuurlijk of het juist is van iemand te vragen een krakkemikkig leven voort te zetten alleen voor jou. Maar in dat krakkemikkige leven zaten nog zoveel prachtige elementen al was het alleen maar de liefde van en voor familieleden.

Daarom is dat hele zelfbeschikkingsrecht zo moeilijk en pijnlijk. Als je over je eigen leven beschikt, autonoom, wie houd je dan tegen wanneer jij tot de conclusie komt het leven niet meer de moeite waard te vinden? Maar het is lijkt me je uitgangspunt dat bepaalt hoe je de waarde van je leven ziet: van wie is het leven eigenlijk?
  Als christen (of moslim) ga je ervan uit dat je beschikt over iets heel kostbaars dat niemand kan geven en nemen dan God Zelf, die jou gemaakt heeft.  Zelf je leven beëindigen blijft dus, uitzonderingen nagelaten, een vorm van god spelen.  En ook tijdens de moeitevolle periode van de ouderdom tel je (ideaal gezien) de zegeningen die er nog zijn in plaats van te tellen hoeveel elementen van onwaardigheid er zijn.
   Het uitgangspunt van de autonomie maakt dat je zelf beslist wat nog wel en wat niet bij een waardig leven hoort. Je ontwikkelt een eigen kader. En op een gegeven moment beslis je of het nog acceptabel is volgens dat criterium. Je geeft het leven op voor de dood in de veronderstelling dat alles ophoudt of dat er een staat van vergetelheid ontstaat.
   Als gelovige in een Schepper zie je de moeitevolle ouderdom, ziekte enz. als gevolgen van de gebrokenheid van het leven die alleen Jezus weer herstellen kan, straks bij Zijn terugkomst. Nu moeten we daar nog mee leven, hoewel God belooft ons er niet alleen in te laten.

Is oud worden en aftakelen dus een eitje voor wie gelooft? Ik denk het niet. Het is voor gelovigen en ongelovigen net zo moeilijk. Maar wat je er mee doet en hoe je er mee omgaat verschilt.

Kleinzoon Niek heeft twee dagen bij ons gelogeerd en zich uitstekend vermaakt. Spelen met auto’s, lego, treinen en af en toe een potje gitaar of racen op de kar van broertje Kris die er niet was, hij heeft zich niet verveeld.

Tante Sas was er ook en het was al met al heel gezellig. Niek is een denkertje en je bent ook niet zo maar van hem af.

Spelend met het kerststalletje van de HEMA wilde hij weten wat het elfje deed bij de baby Jezus. Ik zei dat het geen elfje was maar een engel. Oh, zei Niek. Wat is dan een engel. En waar wonen die? In de hemel? Waar is die dan? Heel ver weg? Kun je er dan met een ruimteschip heen? Nee? Met een raket dan? En waarom kon je de hemel dan niet zien? Bestaat een engel echt? En elfjes dan? En waarom kwam er een engel bij baby Jezus en niet bij baby Kris (zijn broertje). Mijn antwoorden stelden hem niet tevreden. Ik zat op de rand van z’n bed en probeerde binnen zijn belevingswereld en die van zijn ouders te blijven, maar het kon zijn goedkeuring niet wegdragen. ‘Ik vind het maar een beetje raar, oma’ zei hij met een lichtelijk bezorgd gezicht omdat zijn oma in zulke wonderlijke dingen leek te geloven, ‘ga maar een liedje zingen’, besloot hij het gesprek. Toen zijn we ‘schaapje, schaapje heb je witte wol’ gaan zingen, die stonden immers ook bij het kerststalletje?

De volgende dag zijn we naar het strand gegaan, Niek’s favoriete plek. De zon scheen en de meeste sneeuw was verdwenen dus we konden eindelijk weer gewoon lopen. Wat een onbegaanbare wegen hebben we hier gehad, zeg. Geen fietspad of stoep was begaanbaar. En iedere zijstraat was een complete ijsbaan. In mijn perceptie werd er veel minder gestrooid dan vroeger. Of ben ik nu ook al in de fase van ‘ vroeger was alles beter’ aangeland, net als de koningin?

Ik verstuur ook vele ‘korte boodschapjes’ aan kinderen en vrienden. Maar dat staat echt contact niet in de weg, hoor. Het is wel zo dat wanneer SMS, mail en Hyves of Facebook het enige contact is wat een mens heeft, er iets ontspoord is, daar heeft Beatrix wel gelijk in. Maar ik vond het wat eenzijdig, haar boodschap op dat gebied. Beter vrienden op Facebook, dan de hele dag stilte en eenzaamheid. Toch?

Lees regelmatig Henri Nouwen op dit moment. ‘De verloren zoon’. En nu ‘Bevrijd je verdriet’. Het treft me dat hij verlies, angst, pijn, altijd weet te plaatsen in een context van dat wat bij mensen hoort, maar waar mensen mogen leren dat juist daar het begin van echt leven ligt. Wie die emoties wegdrukt en ontkent zal nooit echt leren wat liefde, vreugde en bevrijding is. Het Kruis van Jezus staat symbool voor genade, maar ook voor verlies van leven en vernedering. Pas daarna stond Jezus op uit de dood. De enige weg naar de opstanding was die van het lijden.

Dat zet menselijke pijn en verdriet in een heel ander kader. De bevrijding is er immers al? Jezus heeft die verdient voor ons. Veel verdriet en verlies ontstaat uit het niet kunnen loslaten van teleurstellingen, tegenslagen, gekoesterde verwachtingen, geliefden enz. Verdriet is normaal maar vreet zich in wanneer je er aan blijft hangen. Toekomstidealen of verwachtingen zijn heel moeilijk los te laten wanneer ze anders lopen dan gehoopt. Om die dan te durven neerleggen bij God, en verder van Hem te ontvangen hoe je leven loopt, dat is een grote uitdaging in geloofsvertrouwen.

Nouwen zegt overigens niet dat dit inhoudt dat we passief afwachten. Eerder actief verwachten en alert zijn op sporen van Gods werk in ons leven. Vaak gebeurt dat op heel menselijke wijze. Gesprekken, bemoedigingen uit onverwachte hoek, gebeurtenissen die een richting wijzen enzovoort. Vaak is het een kwestie van oefening, zegt Nouwen, om die gewone dingen als zodanig te gaan herkennen.

Het blijft altijd in mijn hoofd hangen dat woord: phytophtera. Nog nooit had ik ervan gehoord tot ik 14 jaar geleden bij Wageningen Research Institute (toen nog CPRO geheten) kwam te werken als receptioniste en ik regelmatig landbouwers aan de telefoon kreeg die vroegen of  er ook iemand bij ons werkte die ‘iets wist’ over phytophtera. Dat het om een vervelende aardappelziekte ging had ik snel geleerd. Sindsdien kom ik het woord steeds weer tegen, vreemd genoeg.

Lees verder “Maarten ’t Hart, God en phytophtera”