Net een prachtig boek uit gelezen, debuutroman van Gerbrand Bakker. ‘Boven is het stil’. Ik vind om te beginnen zowel de titel als de omslag al heel mooi. Ik zoek boeken vaak in eerste instantie uit op gevoel. Omslag en titel bepalen in een winkel of ik een boek oppak of niet. Tenzij ik natuurlijk naar iets bepaalds op zoek ben.
Dit boek heb ik gekregen, maar zonder het gelezen te hebben had ik er al een bepaald gevoel bij. Nu na lezing klopt het gevoel. De leegte op de omslag en de stilte in het verhaal komen goed overeen.
Helmer, een boer van in de vijftig leeft al z’n hele leven op de boerderij van zijn vader. Zijn tweelingbroer Henk zou vader opvolgen als boer, maar komt om bij een tragisch ongeluk. Als vanzelfsprekend volgt Helmer, die eigenlijk studeerde in Amsterdam, Henk op. Vader verwacht het gewoon en er wordt niet over gesproken. De boerderij staat in het prachtige Noord-Holland met z’n eindeloze polders en bolle wolkenluchten. De natuur wordt knap en beeldend beschreven. Je ruikt de koeien, hoort de vogels, voelt de ezelvacht. Dat was de eerste eigen daad van Helmer. Twee ezels kopen. Moeder sterft, vader wordt bejaard en Helmer neemt een besluit. Vader gaat naar boven om te sterven en beneden wordt Helmers domein. Hij verft, behangt, koopt een nieuw bed en van de verkoop van drie schapen schaft hij een antieke kaart van Denemarken aan. Iemand uit de buurt is daarheen verhuisd om daar een boerenbedrijf te starten. Iedere avond voor het slapen gaan noemt hij een aantal plaatsnamen op. De verloofde van zijn gestorven broer neemt na lange jaren contact op en haar zoon uit een huwelijk met een andere man die ze Henk heeft genoemd, komt een tijdje bij Helmer wonen en werken. De buurvrouw met haar twee zoontjes speelt een rol in het verhaal en op een gegeven moment ontmoet hij de vroegere knecht van zijn vader. Allemaal hebben ze een eigen aandeel in Helmers ontwikkeling van ‘alleen maar de overgebleven helft van de tweeling’, geleefd door een bazige vader en zijn eigen passiviteit, naar een eigen persoon. Heel ontroerend en subtiel beschrijft Bakker die groei. Heel ingehouden (in het engels mooie term: understated) maar tegelijkertijd is er een zekere spanning die het hele boek aanhoudt.
Aanbevolen!
Nogmaals depressie en medicijnen
Wegens vertraging van de vlucht uit Londen waarmee onze kinderen terug kwamen vanmiddag uit de VS hebben we een aantal uren op Schiphol doorgebracht. Krantjes gekocht en zo toch redelijk aangenaam onze tijd doorgebracht. In Trouw een interview met de schrijfster van het boek ‘De depressie-epidemie’, Trudy Dehue. Zij is hoogleraar wetenschapstheorie en geschiedenis van de psychologie aan de Universiteit in Groningen. Volgens mij heb ik eerder gereageerd op een artikel in NRC over hetzelfde boek. Toen was het een kort door de bocht, samenvattend artikel van een journalist. Nu dus een interview met de schrijfster zelf.
Opnieuw vond ik dat het begrip ‘ depressie’ wel heel breed gehanteerd wordt. Vaak wordt als synoniem het woord ‘neerslachtigheid’ gebruikt. Of droefheid. Dehue vindt in het algemeen dat het overmatig gebruik van anti-depressiva enerzijds het onvermogen aantoont van de westerse mens om met negatieve gevoelens om te gaan en aan de andere kant als het toegeven aan de druk in de maatschappij om te presteren. “Met pillen kun je wel promoveren of carriere maken, en anders ben je een loser”.
In het interview verwijst ze naar Japan waar droefheid en neerslachtigheid juist als een vorm van wijsheid wordt gezien.
Juist die verwijzing geeft mij sterk het gevoel dat er echt een betere definitie van depressie moet komen als er zulke artikelen worden geschreven. Hier heb je te maken met een soort idealisering of romantisering van een verschrikkelijke ziekte die je leven echt tot een lijden kan maken. Ik zeg niet dat dit perse voor mij geldt, maar ik kan zo wel tien mensen noemen voor wie dit wel zo is. Daarom heb ik echt een uitgesproken hekel aan dit soort interviews. Ik heb het boek niet gelezen, dus misschien ligt het daarin allemaal meer genuanceerd. Maar hier is weer een artikel verschenen waarin mensen die het aangaat zich niet begrepen voelen en zelfs miskend.
Wie werkelijk weet wat een depressie is, vergelijkt het niet zo makkelijk met neerslachtigheid of droefheid. Depressie is desintegratie, angst, onrust, slapeloosheid, extreme vermoeidheid, verstikkende, verlammende onmacht om te doen of voelen wat je wilt. Een zwaar ziektegevoel, dat je leven tot stilstand lijkt te zetten.
De depressie waar het in het interview over gaat is wat anders en kan daarom niet als maatstaf genomen worden voor alle vormen van..
In Korea waar evenals in Japan psychische problemen ook niet besproken worden en zg. niet bestaan, wordt alles gesomatiseerd, volgens een psychiater die we daar ooit spraken. Droefheid en neerslachtigheid mogen dan voor wijsheid worden verward (leuk citaat van Martin Bril uit Volkskrant vandaag: “Als ik iets in onze hond waardeer is het de intense droefheid waarmee ze de wereld in kan kijken. Misschien verwar ik het met wijsheid”.) de pillenindustrie draait daar nog heviger dan hier durf ik te beweren voor kwalen als maagpijn, hoge bloeddruk en andere stressgerelateerde kwalen. Ook kennen ze daar een begrip dat gelijk staat aan ‘algehele malaise’ (die geen griep is) waar vele duizenden ziektedagen mee worden verantwoord. Het ligt allemaal toch wat ingewikkelder daar in het Oosten.
En in het Westen trouwens ook.
Vind-ik-leuk Aan het laden...
